Review sách của by Betty Blair
Lại đến Oil Show ở Baku – Triển lãm Dầu khí được tổ chức hàng năm ở vùng Caspi lần thứ 11. Và một lần nữa, chúng tôi đã cố tạo ra một tờ tạp chí có thể cung cấp cho khách tham quan một cái nhìn sơ lược về Baku. Trong ấn bản Mùa hè này, chúng tôi đã giới thiệu “Tour đi bộ Ali và Nino”, đứa con tinh thần của Fuad Akhundov, người đã nỗ lực hơn bất cứ ai ở thành phố này để phổ biến kiến thức lịch sử về thời kỳ của các ông trùm dầu lửa (Oil Baron ) bằng các chuyến tham quan kho báu kiến trúc của thành phố.
Tour tham quan, kéo dài khoảng ba giờ, đi qua Thành Cổ (Ichari Shahar) và dọc theo một số con phố nổi tiếng và hấp dẫn nhất về kiến trúc của Baku.
Chúng tôi cho rằng đó là một trong những phương thức tốt nhất để giới thiệu về vẻ đẹp, sự tráng lệ và giàu có của kiến trúc thành phố của thời đại Dầu mỏ Bùng nổ. Nhưng tour đi bộ này được thiết kế để làm nhiều hơn thế.
Dựa trên cuốn tiểu thuyết “Ali và Nino”, được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1937 ở một nơi ở rất xa Azerbaijan ( nước Áo), và bằng tiếng nước ngoài (tiếng Đức), bởi một người thấy cần phải ngụy trang danh tính thật của mình bằng bút danh Kurban Said. Một số cho rằng tác giả là Leo Nussimbaum; những người khác thì bảo đấy là Yusif Vazir Chamanzaminli. Năm 1971 Random House xuất bản bản dịch tiếng Anh của “Ali & Nino” lần đầu tiên. Năm sau, Tạp chí Life đã thừa nhận sự phổ biến của cuốn sách này bằng nhận xét: “Nếu Kurban Said không thể đẩy “-
“Love Story” của Erich Segal ra khỏi danh sách sách bán chạy, thì không ai có thể làm điều đó!”
Phần lớn câu chuyện diễn ra ở Baku trong một chu vi vài cây số. Câu truyện rất đơn giản: hai người trẻ tuổi đã yêu nhau điên dại – chàng trai, một quý tộc Azerbaijan; cô gái, một công chúa Georgia.
Ali đến từ gia đình có bối cảnh Hồi giáo truyền thống; Nino, từ gia đình có quan điểm Âu hóa hiện đại hơn và theo đạo Cơ đốc. Cả hai đều cực kỳ có ý thức về sự khác biệt của họ – cả trong hệ thống đức tin cá nhân của họ và kỳ vọng của xã hội đối với mỗi người.
Trên thực tế, phần lớn cuốn sách được dành để nói một cách chi tiết những vấn đề này. Nhưng cả Ali và Nino, vì tính cách lạc quan hoặc có lẽ là ngây thơ, vẫn hy vọng rằng tình yêu của hai người sẽ đủ mạnh để thu hẹp khoảng cách lớn lao về truyền thống, tập quán và đức tin của họ. Để làm phức tạp thêm, tiểu thuyết được đặt trong bối cảnh hỗn loạn và bất ổn (khoảng những năm 1917-1918), chính là giai đoạn trước khi những người Bolshevik tiếp quản Baku, dẫn đến việc Liên Xô kiểm soát Azerbaijan trong hơn 70 năm (1920-1991).
Có một khoảng cách chừng 20 năm giữa thời điểm mà các sự kiện lịch sử và chính trị trong câu chuyện diễn ra trong thực tế và thời điểm cuốn sách được xuất bản. Khoảng thời gian này đã cho tác giả, một người người đang sống lưu vong, có thời gian để suy ngẫm về thế giới đã bị đảo lộn của mình. Nhưng căng thẳng chính trị vẫn chưa lắng xuống. Châu Âu đang ở bên bờ vực của Chiến tranh thế giới thứ hai. Liên Xô đang ở đỉnh cao của sự chuyên chế, nhiều trí thức mặc sẵn quần áo để ra ngoài lúc đi ngủ vì sợ tiếng gõ cửa kinh hoàng bất ngờ vào lúc nửa đêm. Tương lai không thể ảm đạm hơn.
“Ali & Nino” đầy những suy ngẫm cá nhân, những phân tích chính trị và rất chân thực, đến nỗi bạn liên tục phải nhắc nhở bản thân rằng đó là một cuốn tiểu thuyết hư cấu, chứ không phải là một cuốn nhật ký. Sự thực là, đọc nó có cảm giác như xem phim tài liệu trong định dạng điện ảnh vậy.
Cuốn sách được giới thiệu là hữu ích hơn bất kỳ sách hướng dẫn hoặc tác phẩm học thuật nào để thực sự hiểu linh hồn của vùng Caucasus (gồm Azerbaijan, Georgia và Armenia) vào thời kỳ tiền Liên Xô hồi đầu thế kỷ 20. Một số người cho rằng “Ali và Nino” là luận thuyết về sự khác biệt cơ bản giữa Đông và Tây, truyền thống và hiện đại, chủng tộc và tôn giáo. Chúng tôi xin gợi ý là các vấn đề được đào sâu hơn nhiều. Và quan trọng hơn, các vấn đề này cực kỳ liên quan đến tình hình chính trị bùng nổ mà chúng ta đang thấy mình ở trong đó với tư cách là thành viên của cộng đồng thế giới ngày nay[1].
Lặp đi lặp lại nhiều lần, tác giả đào sâu vào các vấn đề chính: “Điều gì sẽ xảy ra với chúng ta? Điều gì sẽ xảy ra với đất nước chúng ta?” Và bây giờ 80 năm sau các sự kiện của trong cuốn sách, tác giả, yêu cầu chúng ta, bằng những ngụ ý: “Và điều gì sẽ xảy ra với thế giới của chúng ta?” Làm sao chúng ta hòa hợp được tất cả những đức tin và mâu thuẫn? Làm sao chúng ta tìm được những phương thức mới để sống cạnh nhau với tình bạn, công lý và sự thật? Vì như cuốn tiểu thuyết đã kết luận một cách sâu sắc: không tìm ra giải pháp cho vấn đề này thì ngày nay Ali cũng sẽ chết như vậy, người ta tìm thấy thi thể của anh với 8 viên đạn khi anh rơi xuống từ cây cầu ở Ganja trong tay vẫn ôm khẩu tiểu liên để bảo vệ đất nước mình .
Đối với độc giả, những người nghiêm túc trong việc tìm hiểu giai đoạn lịch sử và vùng địa lý cụ thể này, hoặc những người chỉ quan tâm đến một câu chuyện tình yêu hấp dẫn, có mạch chuyện nhanh, chúng tôi nhiệt liệt đề cử “Ali và Nino” để đọc trong mùa hè. Nếu bạn đang ở Baku, chúng tôi mong rằng bạn có thời gian để lượn lờ trên phố, chụp ảnh và có một hình dung về bối cảnh thực tế tạo nên những cảnh tượng xúc động đến tận linh hồn trong sách.
“Ali và Nino” là cuốn sách khiến bạn sẽ phải suy nghĩ rất lâu sau khi gấp lại trang cuối cùng. Các vấn đề được đề cập đến trong sách sẽ đưa bạn đi xa khỏi những con phố hẹp quanh co của Thành Cổ Baku đến một thế giới đang khao khát các giải pháp khả thi.
[1] Bài này được viết từ năm 2004 nên một số nhận xét cần đặt trong bối cảnh thời điểm đó.