Thoái thực ký văn có thể hiểu là “ghi chép những điều nghe thấy khi nghỉ việc quan về nhà.” Đây là một bộ sách dạng tổng hợp bách khoa thư, ghi chép nhiều sự việc theo từng loại, như cương vực, địa lý, tước cấp, bổng lộc, lễ nhạc, quan chế, các bậc danh thần, danh nhân, di tích danh lam thắng cảnh, núi động sông hồ, các chuyện kỳ lạ thần tiên, các chuyện vặt về thơ văn, khoa cử, xử án, động vật, thực vật… có thể coi như một cuốn Bách khoa toàn thư về nước Việt Nam thời Nguyễn vậy.
Tác giả Trương Quốc Dụng là danh thần đời Nguyễn, làm quan trải ba triều Minh Mệnh, Thiệu Trị, Tự Đức. Ông là người học rộng, ham đọc, giỏi về thiên văn lịch số. Trong đời làm quan, ông đã đi khắp Bắc, Trung, Nam nên kiến văn lịch duyệt khác nhiều.
