Bài đã được đăng trên báo Đại Biểu Nhân Dân
Bản tiếng Anh A Little History of Religion mới ấn hành 2016, như vậy đây là cuốn lược sử về tôn giáo được cập nhật gần đây nhất. Sách trả lời cho những câu hỏi cơ bản về sự hình thành và phát triển của các tôn giáo, giáo lý và thực hành giáo lý, những mâu thuẫn về tư tưởng dẫn đến chia tách thành giáo phái, những tranh biện và cả chinh phạt trong lịch sử… Bởi vậy, đây có thể coi là cuốn sổ tay có ích mà nếu ai chỉ có thời gian đọc một cuốn sách về tôn giáo thì nên đọc.
Lược sử, cho nên bảo đảm ngắn gọn sáng rõ, và sự hình thành các tôn giáo được trình bày theo thứ tự xuất hiện trên sân khấu lịch sử. Việc trình bày như vậy rất có ích cho người đọc nhận ra sự kế thừa của tôn giáo sau đối với di sản của tôn giáo trước, chẳng hạn như ba tôn giáo cùng khởi nguồn từ Abraham và cùng thờ Thiên Chúa là đạo Do Thái, đạo Cơ Đốc và đạo Hồi.
Người dịch tỏ ra nắm vững về tôn giáo và những thuật ngữ liên quan trong tiếng Việt. Có những chú thích làm sáng tỏ hơn cho bản dịch, chẳng hạn ở trang 129: trong tiếng Việt, chữ Christianity thường được dịch là Thiên Chúa Giáo là đúng nhưng dễ gây nhầm lẫn vì đạo Do Thái và đạo Hồi cũng thờ Thiên Chúa. Vì vậy, ta có thể dịch nó là Ki tô giáo, Cơ Đốc giáo, hoặc Công giáo (Catholic).
“Jesus nói rằng thiết chế tự cho mình là đại diện của thiên chúa có thể dễ dàng trở thành kẻ thù lớn nhất của Chúa vì nó đặt những quy tắc của mình cao hơn tình yêu thiên chúa” (trang 143).
Điều này hoàn toàn đúng đối với các thế lực tôn giáo nhân danh Chúa hoặc các chính quyền lợi dụng tôn giáo để cai trị.
“Điều đầu tiên cần nắm được là đối với những bậc viễn kiến như Đấng Tiên Tri, cuộc sống trần thế không phải là đích cuối, hay là thứ để tận hưởng… Mục đích sự tồn tại trên trái đất của chúng ta là để xác định xem chúng ta sẽ sống cuộc đời không hồi kết đang chờ ở phía bên kia như thế nào” (trang 174 – 175).
Cũng vì thế, ở cõi tạm này, người giác ngộ chỉ là du khách đến thăm và luôn sẵn sàng buông bỏ tất cả.
——
* Lược sử tôn giáo, Richard Holloway, Loan Vũ dịch, Nhã Nam và NXB Thế giới 2019.