Thomas E. Ricks, cây bút lừng danh từng đoạt giải Pulitzer, đã mang đến cho độc giả một tác phẩm nghiên cứu lịch sử đầy sâu sắc và chi tiết, mang tên “First Principles”. Cuốn sách, phát hành ngày 10 tháng 11 năm 2020, tập trung vào việc khám phá các ảnh hưởng chính đến bốn vị tổng thống đầu tiên của nước Mỹ: George Washington, John Adams, Thomas Jefferson, và James Madison. Ricks không chỉ phân tích tư tưởng và triết lý của những người sáng lập nước Mỹ mà còn cung cấp góc nhìn qui mô hơn về tư duy lập quốc trong bối cảnh hiện đại.
Khởi nguồn cảm hứng cho cuốn sách đến từ những suy tư sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016. Ricks tự đặt ra câu hỏi đầy băn khoăn: “Điều gì vừa xảy ra? Quốc gia hiện tại của chúng ta là gì? Đây có phải điều mà những nhà lập quốc đã hình dung hay không?” Câu hỏi ấy dẫn ông tới hành trình tìm kiếm câu trả lời qua các tài liệu lịch sử và triết học, những tư tưởng đã hình thành nên nền tảng của quốc gia.
Một trong những phát hiện quan trọng được Ricks trình bày là các nhà sáng lập Mỹ chịu ảnh hưởng sâu sắc từ triết học Hy Lạp và La Mã cổ đại. Dù họ cũng tham khảo Hiến pháp Anh và triết học Khai sáng Pháp, chính những giá trị từ thời cổ đại mới định hình mạnh mẽ tư tưởng của họ. George Washington, người mang tinh thần “đức hạnh” theo lối tư duy La Mã, đã hấp thu các giá trị về danh dự, sự tự kiềm chế và tính công tâm vì lợi ích cộng đồng. John Adams xem mình như hiện thân của Cicero hiện đại, luôn sẵn sàng lên tiếng chỉ trích bạo quyền. Với Thomas Jefferson, ông nghiêng về nền văn hóa Hy Lạp, tuy triết học hơn nhưng cũng đầy bất hòa và chia rẽ – điều này phần nào giải thích vì sao ông ít coi trọng Hiến pháp hơn các đồng nghiệp của mình. James Madison tiêu biểu cho sự nghiên cứu kỹ lưỡng, khi ông dành nhiều năm tìm hiểu các hệ thống chính trị cổ đại để từ đó dẫn dắt Hội nghị Lập hiến Mỹ một cách uyên bác.
Mặc dù mô hình cổ điển đã góp phần quan trọng trong giai đoạn lập quốc, Ricks cũng chỉ ra rằng đến năm 1789, khi Washington nhậm chức, ảnh hưởng của nó đã dần mờ nhạt. Các nhà lập quốc, đặc biệt là Washington và Adams, thẳng thắn chỉ trích khái niệm “faction” (phe phái), vốn được xem là nguyên nhân gây suy tàn ở Cộng hòa La Mã. Dẫu vậy, Jefferson – dù từng bày tỏ sự ghét bỏ phe phái – lại là người sáng lập đảng chính trị đầu tiên. Một điều đáng chú ý khác là không một nhà lập quốc nào tiên đoán được những chuyển biến lớn như cuộc Cách mạng Công nghiệp, sự trỗi dậy của dân chủ đại chúng (mà họ xem là “bạo quyền của đám đông”), hay Nội chiến. Thế nhưng, nước Mỹ vẫn thích nghi và đứng vững qua những biến động này.
Ricks không ngần ngại chỉ trích các thiếu sót của những nhà sáng lập, đặc biệt là sự né tránh về vấn đề nô lệ, một “vết nhơ” đã ăn sâu vào hệ thống chính trị nước Mỹ. Ricks nhấn mạnh rằng sự “thỏa hiệp tai hại” khi chấp nhận chế độ nô lệ đã dẫn đến đau khổ khôn cùng và những chia rẽ xã hội kéo dài đến tận ngày nay. Đây là một trong những tội lỗi lớn nhất của thời kỳ lập quốc, để lại hậu quả mà hiện tại vẫn chưa khắc phục được hoàn toàn.
Mặc dù đặt ra nhiều lời phê phán, giọng điệu chung của cuốn sách không hề bi quan. Ricks tin vào sức sống bền vững của hệ thống Hiến pháp Mỹ và khả năng đối mặt với những thách thức, bao gồm cả ảnh hưởng của nhiệm kỳ tổng thống Donald Trump. Để hướng đất nước trở lại đúng quỹ đạo, ông đưa ra mười chiến lược cải cách – từ cải cách tài chính tranh cử, cải cách Quốc hội đến việc thúc đẩy tinh thần khoan dung lẫn nhau. Tuy nhiên, bản thân Ricks cũng thừa nhận rằng không ít trong số những giải pháp này đã từng thất bại khi thực hiện.
“First Principles” không chỉ là một cuốn sách viết về lịch sử, mà còn là một lời nhắc nhở sâu sắc về những lý tưởng và thiếu sót của buổi đầu lập quốc. Với cái nhìn phê phán nhưng công bằng, Ricks đã khéo léo kết nối giữa quá khứ và hiện tại, cung cấp góc nhìn giá trị để chúng ta suy ngẫm về những gì đã, đang, và sẽ định hình nước Mỹ. Việc cuốn sách trở thành một tác phẩm bán chạy trên New York Times là minh chứng rõ ràng cho sự quan tâm mà Ricks khơi dậy trong lòng độc giả. Đây thực sự là một nguồn cảm hứng và bài học đáng giá cho bất kỳ ai quan tâm đến lịch sử, chính trị và tương lai của một trong những quốc gia quyền lực nhất thế giới.
Leave a Reply